ΨΩΜΙ: ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΡΑΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

 

Έχουν περάσει περίπου 30.000 χρόνια από τότε που φτιάχτηκε το πρώτο ψωμί στην Ευρώπη. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες λέγεται πως πιθανότατα το πρώτο ψωμί να ήταν κάτι σαν μια πάστα από σιτηρά και κόκκους δημητριακών που μετά από πειραματισμό με αλεύρι ολικής αλέσεως και νερό προέκυψε τυχαία κατά το μαγείρεμα χωρίς μάλιστα να έχει ζυμωθεί.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως τα δημητριακά και το ψωμί αποτέλεσαν τη βασική τροφή στη Νεολιθική εποχή, περίπου 10.000 χρόνια πριν, όταν το σιτάρι και το κριθάρι ήταν ανάμεσα στα πρώτα καλλιεργήσιμα φυτά. Η καλλιέργειά τους ξεκίνησε από τη Νοτιοδυτική Ασία κι εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, τη Βόρειο Αφρική και την Ινδική χερσόνησο και έδωσε τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γίνουν αγρότες και όχι κυνηγοί.

Αργότερα, αλλά πάλι σε προϊστορικούς χρόνους θα δούμε να κάνει την εμφάνισή του το προζύμι και συγκεκριμένα στη αρχαία Αίγυπτο.

Είναι φοβερό το γεγονός πως η ιδέα για έναν φούρνο που θα μπορούσε να προθερμανθεί, έχοντας μια πόρτα για πρόσβαση, ήταν ελληνική. Στην αρχαία Ελλάδα το ψωμί ήταν από κριθάρι. Ο Σόλων είχε δηλώσει πως το σταρένιο ψωμί θα μπορούσε να ψηθεί μόνο σε ημέρες γιορτής.

Και σε ποιον δεν έχει δημιουργηθεί η απορία πότε έκαναν οι φούρνοι την εμφάνισή τους; Τον 5ο αι. π.Χ. μπορούσε κανείς να αγοράσει ψωμί στην Αθήνα από αρτοποιείο, ενώ στη Ρώμη, οι Έλληνες αρτοποιοί έκαναν την εμφάνισή τους τον 2ο αι. π.Χ., όταν η Μικρά Ασία πέρασε στη Ρωμαϊκή κυριαρχία.

Η σημασία του ψωμιού στη διατροφή αντανακλάται και από το όνομα του υπόλοιπου γεύματος: ὄψον , δηλαδή συνοδεία ψωμιού, όποια κι αν ήταν αυτή.

Ψάχνοντας στοιχεία και πληροφορίες για την ιστορία του ψωμιού είναι φοβερά αυτά που ανακαλύπτεις καθώς καταλαβαίνεις πως το ανθρώπινο μυαλό είναι τόσο ευρηματικό και συναρπαστικό.

Στο Μεσαίωνα, στην Ευρώπη, το ψωμί αποτελούσε όχι μόνο βασική τροφή, αλλά και μέρος του σερβίτσιου, κάτι δηλαδή σαν ένα μικρό πιατάκι μέσα από το οποίο έτρωγαν τη σούπα τους. Πιο συγκεκριμένα, ένα κομμάτι μπαγιάτικο ψωμί χρησιμοποιούταν σαν απορροφητικό πιάτο, που κατά την ολοκλήρωση του γεύματος μπορούσε να φαγωθεί, να δοθεί σε άπορες οικογένειες ή να ταϊστεί στα σκυλιά. Αυτό σταμάτησε να συμβαίνει τον 15ο αι. και ξεκίνησε η χρήση ξύλινων πιατέλων.

Λίγοι γνωρίζουν πως για πολλές γενιές το άσπρο ψωμί πρωτοστατούσε στα τραπέζια των πλουσίων, ενώ στα φτωχικά σπίτια μπαινόβγαινε το μαύρο (ολικής αλέσεως) ψωμί. Όμως, τα πράγματα αντιστράφηκαν στα τέλη του 20ου αι., με το ψωμί ολικής αλέσεως να προτιμάται, εξαιτίας της υψηλής διατροφικής του αξίας.

Κάποια στιγμή, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλα τα προϊόντα, έτσι έπρεπε και το ψωμί να περάσει στον κόσμο της σύγχρονης εποχής. Ο Otto Frederick Rohwedder θεωρείται ο πατέρας του ψωμιού σε φέτες (1912), ο οποίος κατάφερε το 1928 να εφεύρει μια μηχανή που έκοβε σε κομμάτια και τύλιγε το ψωμί σε συσκευασία.

Το 1961 ήρθε κι άλλη εξέλιξη για το ψωμί! Αναπτύχθηκε η μέθοδος του Chorleywood, που χρησιμοποιούσε την έντονη μηχανική επεξεργασία της ζύμης για να μειώσει δραματικά την περίοδο της ζύμωσης. Αυτή η διαδικασία χρησιμοποιείται πλέον ευρέως σε μεγάλα εργοστάσια παγκοσμίως. Αυτή η μέθοδος όμως δεν είναι και τόσο ικανοποιητική για τους γευστικούς κάλυκες.

Υπάρχουν έως και σήμερα πολλά παραδοσιακά αρτοποιία που δεν ρίσκαραν με αυτή τη μέθοδο κι έτσι κράτησαν τον κλασικό παραδοσιακό τρόπο ζύμωσης του ψωμιού με την μαγιά, κάτι εξαιρετικά χρονοβόρο αλλά… πολύ γευστικό, μυρωδάτο και αφράτο!

Κάποιοι άλλοι φούρνοι χρησιμοποιούν διάφορα χημικά πρόσθετα με στόχο τη μείωση του χρόνου ζύμωσης και την αύξηση των τεμαχίων ψωμιού για την επίτευξη μεγαλύτερης πώλησης.

Με μια γρήγορη ματιά στην ιστορία του ψωμιού παρατηρούμε ότι το ψωμί στο πέρασμα των αιώνων πέρασε από διάφορες μορφές και χρήσεις και μάλιστα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών του ανθρώπου.

Ενδιαφέρον είναι το παρακάτω βίντεο στο οποίο θα δείτε τον κύκλο του ψωμιού, δηλαδή τα στάδια που περνάει το ψωμί μέχρι να φτάσει στο τραπέζι μας:

Με την ευκαιρία καλό θα είναι να γνωρίζουμε τους πέντε πιο σημαντικούς λόγους που πρέπει να καταναλώνουμε ψωμί:

Καλή πηγή μετάλλων. Το ψωμί είναι μια καλή πηγή μετάλλων, όπως το μαγνήσιο, που είναι απαραίτητο για υγιή οστά και για υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. 

Κύρια πηγή σιδήρου. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την υγιή ανανέωση των κυττάρων του αίματος και τα επίπεδα ενέργειας. 

Πλούσιο σε φυτικές ίνες. Μόλις μία φέτα ψωμί ολικής αλέσεως παρέχει περίπου το 15% των ημερήσιων αναγκών ενός ενήλικα.

Περιέχει πρωτεΐνη. Κι όμως το ψωμί περιέχει κάποια ποσότητα πρωτεΐνης. Δεν περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που απαιτούνται από το σώμα, όταν όμως τρώγεται μαζί με όσπρια, όπως φασόλια, συμβάλλει στη δημιουργία μιας σημαντικής πηγής πρωτεΐνης η οποία μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για χορτοφάγους. 

Σημαντική πηγή ασβεστίου. Πολλά από τα αλεύρια που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ψωμιού ενισχύονται με ασβέστιο, σίδηρο και βιταμίνες.